Sprawy bankowe na wypadek śmierci – praktyczny poradnik ZBP dla klientów banków

 

Myślenie o śmierci, nigdy nie jest łatwe, ale warto zawczasu zadbać o to, żeby po naszym odejściu bliscy nie musieli borykać się z problemami formalnymi i finansowymi.

Związek Banków Polskich przygotował poradnik, w którym pokazuje, jak odpowiedzialnie przygotować swoje sprawy bankowe na wypadek śmierci, a także jak postępować po śmierci bliskiej osoby, aby zapewnić spokój, porządek i bezpieczeństwo finansowe rodzinie. 

Sporządź listę swoich rachunków i zobowiązań

• Zrób spis wszystkich swoich kont bankowych, lokat, kart, kredytów, pożyczek i polis ubezpieczeniowych.
• Do listy możesz dodać numery rachunków oraz nazwy banków, ale nigdy nie zapisuj loginów, haseł ani PIN-ów!
• Listę przechowuj w bezpiecznym miejscu, np. w zamkniętej kopercie w domu lub u zaufanego notariusza.
• Regularnie aktualizuj dane (np. raz w roku).
• Nie zostawiaj informacji umożliwiających logowanie – to niebezpieczne i ryzykowne.

Skorzystaj z dyspozycji wkładem na wypadek śmierci (tzw. zapis bankowy)

• Każdy posiadacz konta oszczędnościowego, oszczędnościowo-rozliczeniowego lub lokaty może bezpłatnie złożyć w banku zapis bankowy, czyli dyspozycję wypłaty środków na wypadek śmierci.
• W dyspozycji wskazujesz osoby, które otrzymają środki po Twojej śmierci — mogą to być tylko: małżonek/małżonka oraz dzieci, wnuki, prawnuki (zstępni), a także rodzice, dziadkowie, pradziadkowie (wstępni) albo rodzeństwo zmarłego.
• Limit wypłaty z takiej dyspozycji to obecnie ok. 175 tys. zł (20-krotność przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw na miesiąc poprzedzający datę śmierci).
• Co ważne limit dotyczy wszystkich banków. Ta zasada ma na celu ochronę spadkobierców, żeby nie omijać przepisów o postępowaniu spadkowym i nie rozdysponować wszystkich środków.
• Pieniądze wypłacane z zapisu nie wchodzą do spadku, więc bliscy mogą je otrzymać szybciej – bez czekania na zakończenie postępowania spadkowego.
• Dyspozycję możesz w każdej chwili zmienić lub odwołać. Jednak warto zaznaczyć, że tutaj działa zasada: późniejsze dyspozycje mają pierwszeństwo. Czyli jeżeli na przykład kiedyś ustanowiliśmy zapis na rzecz osoby A i zmieniliśmy na rzecz osoby B, a kwota przekroczyła wartość środków zgromadzonych na koncie, to osoba, na rzecz której później został ustanowiony zapis, będzie otrzymywała wypłaty jako pierwsza.

Ustal pełnomocnika do konta

• Możesz nadać zaufanej osobie pełnomocnictwo do swojego konta – pozwoli jej wykonywać operacje finansowe.
• Pełnomocnictwo traci ważność w chwili śmierci, ale może pomóc w codziennych sprawach w czasie choroby.
• Zakres uprawnień można ograniczyć (np. tylko do wpłat i wypłat gotówki).

Zadbaj o wspólne konto z małżonkiem

• Jeśli macie wspólny rachunek, sprawdźcie w banku, co stanie się po śmierci jednego z Was.
• Upewnij się czy Twój małżonek jest współposiadaczem konta, a nie tylko pełnomocnikiem.
• W większości banków rachunek wspólny zostaje przekształcony w indywidualny – wtedy współmałżonek ma pełny dostęp do środków.
• W innych bankach rachunek może być zamknięty, a środki zablokowane do czasu zakończenia postępowania spadkowego. Jeżeli macie wspólność majątkową, połowa środków zostanie przekazana żyjącemu małżonkowi, a reszta zostanie zablokowana i wejdzie do spadku.
• Warto poprosić bank o wyjaśnienie zasad obowiązujących w takiej sytuacji na podstawie umowy i obowiązujących regulaminów.

Poinformuj rodzinę, gdzie masz rachunki

• Możesz poinformować bliskich, w jakich bankach masz konta – bez przekazywania im danych logowania.
• W razie śmierci Twoi spadkobiercy będą mogli uzyskać zbiorczą informację o rachunkach z Centralnej Informacji o Rachunkach Bankowych (CIR).
• CIR pozwala sprawdzić, w jakich bankach i spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (SKOK-ach) prowadzono Twoje rachunki. Szczegóły dostępne pod linkiem: https://www.kir.pl/nasza-oferta/klient-indywidualny/centrum-wymiany-informacji/centralna-informacja 
• W celu skorzystania z usługi spadkobierca składa odpowiedni wniosek w wybranym przez siebie Banku lub SKOK-u. Bank lub SKOK kieruje zapytanie do Centralnej informacji, a Centralna informacja kieruje zapytanie do wszystkich Banków i SKOK-ów. Spadkobierca musi okazać w banku prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia oraz wykazać, że jest spadkobiercą wskazanym w tym dokumencie, np. w oparciu o dowód osobisty.

Przemyśl, co stanie się z kredytami i kartami

• Jeśli masz kredyt, zapytaj bank, czy jest on objęty ubezpieczeniem na wypadek śmierci i jakie są warunki ubezpieczenia – wówczas zobowiązanie może zostać spłacone przez ubezpieczyciela.
• Możesz też poinformować współkredytobiorców o szczegółach umowy, by w razie potrzeby wiedzieli, co robić.
• Pamiętaj, że po śmierci kredytobiorcy dług przechodzi na spadkobierców, ale tylko do wartości majątku, który dziedziczą.

Przygotuj tzw. „kopertę bezpieczeństwa”

• W „kopercie bezpieczeństwa” możesz umieścić listę banków, ubezpieczeń i inwestycji, kopie umów i polis, dane kontaktowe do notariusza lub prawnika, informacje o osobach, które mają być powiadomione po Twojej śmierci.
• Kopertę przechowuj w miejscu znanym bliskim lub u notariusza.
• W kopercie nie trzymaj loginów, haseł czy PIN-ów!

Pomyśl o testamencie

• Testament to najpewniejszy sposób, by wskazać, kto i co po Tobie dziedziczy.
• Jeśli masz majątek w kilku bankach lub inwestycjach, testament pozwoli uniknąć sporów między spadkobiercami.
• W testamencie możesz też wskazać, że złożyłeś zapis bankowy – by ułatwić jego realizację.
• Rozważ sporządzenie testamentu u notariusza – jest to najbezpieczniejsza forma testamentu i może ułatwić Twoim spadkobiercom dziedziczenie.

Regularnie aktualizuj dokumenty

• Raz do roku przejrzyj swoje umowy, dyspozycje i listę rachunków.
• Usuń nieaktualne informacje i dopisz nowe.
• Jeśli zmieniasz bank, złóż nową dyspozycję wkładem na wypadek śmierci.

Jak po śmierci bliskiej osoby sprawdzić stan konta i ewentualne długi?

• Po śmierci posiadacza rachunku bank ma obowiązek zachowania tajemnicy bankowej – oznacza to, że nie może udzielać informacji o stanie konta ani o kredytach komukolwiek poza osobami uprawnionymi. Takimi osobami są spadkobiercy, którzy przedstawią w banku tytuł prawny do spadku, czyli:
• notarialny akt poświadczenia dziedziczenia, lub
• prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.

• Po przedstawieniu tych dokumentów bank musi udzielić informacji o rachunkach, lokatach i zobowiązaniach zmarłego (np. kredytach, kartach kredytowych). Nie wystarczy sam akt zgonu czy dowód pokrewieństwa — konieczne jest formalne potwierdzenie dziedziczenia.
• Jeśli spadkobiercy chcą poznać, czy zmarły pozostawił długi, mogą też: wystąpić do banków, w których przypuszczalnie miał zobowiązania lub skorzystać z Centralnej Informacji o Rachunkach Bankowych (CIR) – pozwala ona sprawdzić, w jakich instytucjach finansowych zmarły posiadał rachunki.

Co się dzieje z pieniędzmi na koncie, jeśli nie złożono zapisu bankowego?

• Jeśli zmarły nie złożył dyspozycji wkładem na wypadek śmierci, środki zgromadzone na jego rachunkach wchodzą do masy spadkowej i podlegają ogólnym zasadom dziedziczenia. Wyjątki od tej zasady wynikają z art. 55 ust. 1 Prawa bankowego i dotyczą:
• Zwrotu kosztów pogrzebu – bank może wypłacić środki osobie, która udokumentuje poniesione wydatki (np. rachunkami z zakładu pogrzebowego). Kwota nie może przekroczyć zwyczajowych kosztów pogrzebu.
• Zwrotu nienależnych świadczeń emerytalno-rentowych – bank ma obowiązek zwrócić do ZUS lub KRUS środki przelane po śmierci posiadacza rachunku.

• Pozostałe środki są wypłacane spadkobiercom, którzy przedstawią w banku dokumenty potwierdzające ich prawa (akt notarialny lub postanowienie sądu). Takie dokumenty określają: krąg spadkobierców, wysokość ich udziałów oraz podstawę dziedziczenia (ustawową lub testamentową). Nie wskazują natomiast, jak mają zostać podzielone konkretne składniki majątku – dlatego w przypadku wielu spadkobierców konieczne może być przeprowadzenie działu spadku (umownego lub sądowego).
• Jeżeli spadkobierca jest jeden – sprawa jest prosta: bank po przedstawieniu dokumentów może dokonać wypłaty środków.
• Jeśli spadkobierców jest kilku, wypłata może nastąpić dopiero po:
• złożeniu wspólnego oświadczenia o podziale środków, 
• zawarciu umowy o dział spadku, 
• lub prawomocnym orzeczeniu sądu, który wskaże, komu należą się pieniądze z rachunku.

Jak uzyskać potwierdzenie dziedziczenia?

Aby otrzymać tytuł prawny do spadku (niezbędny m.in. w banku), można skorzystać z dwóch dróg

1. U notariusza

• Notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia.
• Wymagane są dokumenty: akty stanu cywilnego (zgonu, urodzenia, małżeństwa) oraz dowody tożsamości spadkobierców.
• Wszyscy spadkobiercy muszą stawić się jednocześnie i zgodnie oświadczyć, kto dziedziczy.
• Akt poświadczenia dziedziczenia jest równoważny z orzeczeniem sądu i natychmiast zyskuje moc prawną po zarejestrowaniu w systemie informatycznym.

2. W sądzie

• Jeśli spadkobiercy nie są zgodni lub nie mogą się wspólnie stawić, należy złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku w sądzie.
• Sąd, po rozpoznaniu sprawy, wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, które staje się prawomocne po upływie terminu na złożenie apelacji.  

Podsumowanie

Zabezpieczenie swoich spraw bankowych to wyraz odpowiedzialności i troski o bliskich. Dzięki kilku prostym działaniom możesz oszczędzić rodzinie stresu i problemów formalnych, a sobie dać poczucie spokoju.

Najważniejsze, co możesz zrobić już dziś:

• złożyć dyspozycję na wypadek śmierci,
• poinformować bliskich, gdzie masz rachunki,
• nie udostępniać loginów i haseł,
• upewnić się, że kredyty są ubezpieczone,
• przechowywać ważne dokumenty w bezpiecznym miejscu,
• regularnie aktualizować wszystkie informacje.

            A jeśli śmierć dotknie kogoś z Twoich bliskich, pamiętaj, że:

• bank ma obowiązek zachowania tajemnicy bankowej, ale udzieli informacji spadkobiercom po przedstawieniu tytułu prawnego do spadku (aktu notarialnego lub postanowienia sądu);
• środki na rachunkach bez zapisu bankowego wchodzą do masy spadkowej i są dzielone zgodnie z zasadami dziedziczenia;
• koszty pogrzebu oraz nienależne świadczenia emerytalno-rentowe są rozliczane niezależnie od spadku;
• potwierdzenie dziedziczenia można uzyskać u notariusza lub w sądzie — to niezbędny krok, by otrzymać środki z kont zmarłego.

Dbając o porządek w swoich finansach i znając procedury po śmierci bliskiej osoby, chronisz swoich najbliższych i pomagasz im spokojnie przejść przez trudny czas.

Źródło: Związek Banków Polskich